20 kwietnia 1924 roku hr. Władysław Zamoyski przekazał Polakom posiadany majątek. Utworzył Zakłady Kórnickie, obejmujące zamek w Kórniku, księgozbiory Biblioteki Kórnickiej, a także Morskie Oko, część Tatr oraz majątek w Zakopanem.
Dobra kórnickie obejmowały około 20 tysięcy hektarów ziemi. Władysław Zamoyski uczynił opiekunem majątku prezydenta, Stanisława Wojciechowskiego. Nad powstaniem fundacji patronat roztoczyli prymas Polski, rząd i sejm. Fundacja została zatwierdzona Ustawą sejmową po śmierci Zamoyskiego, w 1925 roku.
Majątek zakopiański został nabyty przez Zamoyskiego w 1889 roku. Toczyły się o nie spory sądowe z księciem, Christianem Hohenlohe. W 1902 roku sąd w Grazu przyznał Morskie Oko i Rysy Galicji – której ziemie weszły w skład Polski po 1918 roku.
W czasach stalinowskich Fundacja Zakłady Kórnickie została zlikwidowana. Prestiż i racje bytu przywrócono jej dopiero w 2001 roku.
Sylwetka hr. Władysława Zamoyskiego
Władysław Zamoyski – ojciec późniejszego założyciela Fundacji, wsławił się w czasie powstania listopadowego. Po jego upadku, w czasie Wielkiej Emigracji, współtworzył w Paryżu obóz Hotelu Lambert, popierając ks. Adama Czartoryskiego. Matką była Jadwiga Działyńska, dziedziczka majątku kórnickiego. Tytus, ojciec Jadwigi, wyraził wolę, by dobra w Kórniku stały się częścią narodowego dobra, jeśli wnuk nie będzie posiadał potomstwa. Tak też się stało.
Hr. Władysław Zamoyski, urodzony w 1853 roku, syn powstańca i wnuk patrioty, Tytusa Działyńskiego, był osobą niezwykle skromną. Prowadził ascetyczny tryb życia, starając się w jak najmniejszym stopniu korzystać z majątku. Kierował się ideą, przyświecającą Polakom, żyjącym pod zaborami, że wszelkie dobra są jedynie dane na określony czas i należą do narodu. Hrabia był samotnikiem. Nie założył rodziny, poświęcając się całkowicie pracy na rzecz Polski.
Zmarł 3 października 1924 roku. Jest pochowany w Kórniku, obok swojej matki, Jadwigi Działyńskiej.
Zamek w Kórniku
Położony jest na terenie Kórnika, miejscowości w województwie wielkopolskim. Początki obiektu sięgają czasów średniowiecznych. Pierwsze źródła pisane, dotyczące budowli, pochodzą z początków XV wieku, a dotyczą jego budowy. Zamek znajdowała się na mało dostępnej wyspie, otoczonej bagiennymi terenami. Wokół zamku przekopano fosę, czyniąc z niego prawdziwie warowną siedzibę, do której prowadził zwodzony most. Dzisiaj można zwiedzić mury, pochodzące z tego okresu oraz zamkowe piwnice.
Arystokratyczne rody, rezydujące na zamku, przyjmowały najwybitniejszych przedstawicieli ówczesnego świata. W 1574 roku w Kórniku zatrzymał się Henryk Walezy, zdążający na koronację. Zamek był własnością rodów Górków, Czarnkowskich, Grudzińskich i Działyńskich – od drugiej połowy XVII wieku.
Legendy, związane z kórnickim zamkiem, opowiadają o pojawianiu się w jego murach Białej Damy- ducha Teofilii z Działyńskich, która w XVIII wieku przebudowała zamek w stylu barokowym. Była dobrym duchem całej miejscowości, dbając o jej rozwój.
Dzisiejszy zamek zawdzięcza swój wygląd pracom, jakie dokonały się w XIX wieku. Od lipca 2011 roku przyznano zamkowi w Kórniku status Pomnika historii Polski.
W zamku znajduje się największa w Polsce Biblioteka, siedziba Państwowej Akademii Nauk. Zostało także zorganizowane muzeum, prezentujące kolekcje mebli, porcelany, wytwory rzemiosła artystycznego, militariów, itp. na przestrzeni wieków.