Związek Reński był jednym z XIX-wiecznych tworów politycznych, które powołał do istnienia Napoleon I, cesarz Francuzów. Choć sama Konfederacja Reńska, jak historycy nazywają również ten konglomerat, oficjalnie istniała tylko kilka lat, podjęte przez Napoleona decyzje wpłynęły w znaczący sposób na historię Niemiec, a także na układ sił, w jaki Stary Kontynent był uwikłany do końca tego stulecia.

Nowe zasady

I Rzesza Niemiecka, istniejąca i rozwijająca się jako Święte Cesarstwo Rzymskie od 962 roku, już od wczesnego średniowiecza podlegała procesowi rozdrobnienia feudalnego, dzieląc się na coraz mniejsze jednostki terytorialne, posiadające własnych władców. W początkach XIX wieku owych państewek było niemal 300, choć pozostawały politycznie poddane monarchom habsburskim. Decyzja Napoleona o przemianowaniu I Rzeszy na konglomerat państw, pozostających pod protektoratem Francji szybko i nieodwołalnie zakończyło historię Świętego Cesarstwa Rzymskiego, a jego ostatnia głowa, cesarz Franciszek II, został zmuszony do pozostania przy tytule cesarza Austrii, która wchodziła dotąd w skład Świętego Cesarstwa – rolę tę pełnił jako Franciszek I. Bezpośrednią motywacją do tego politycznego kroku było zaś zwycięstwo Napoleona w bitwie pod Austerlitz, w której pokonał on siły austriacko-rosyjskie.

Dlaczego Związek Reński?

Wybór nazwy dla utworzonej w 1806 roku konfederacji można tłumaczyć na wiele sposobów. Część historyków podkreśla, że była ona analogiczna wobec Ligi Reńskiej, jaką w XVII wieku utworzył na części zachodnich ziem niemieckich król francuski Ludwik XIV. Napoleon w pewnym sensie podjął więc taktykę, jaką Francja przyjęła w stosunkach z Rzeszą. Oczywiście pominięcie w nazewnictwie konglomeratu członu nawiązującego do nazwy Niemiec czy też traktowanego przez Niemców ambicjonalnie Cesarstwa Rzymskiego, było zapewne po części także próbą zgnębienia ujarzmionych nieprzyjaciół. Nie można zresztą też powiedzieć, że wybór odniesienia do Renu był nieuzasadniony – wówczas rzeka ta przepływała przez obszary licznych państewek niemieckich, pozostając swoistym spoiwem rozdrobnionej Starej Rzeszy.

Kresem istnienia Związku Reńskiego był 1813 rok, kiedy to państewka konfederacji zaczęły przystępować do koalicji antyfrancuskiej. Upadek napoleońskiego tworu przypieczętowała ostatecznie sromotna klęska cesarza w bitwie pod Lipskiem, w październiku tego roku. 4 listopada Związek Reński oficjalnie przestał istnieć, a jego pokongresowym następcą był Związek Niemiecki, pozostający pod zwierzchnictwem cesarza Austrii.